Ekofeministička umetnost: O konceptu nasleđa
Šta je ekofeministička umetnost?Antropocen nas poziva da prevaziđemo ideju napretka, univerzalizma i logiku dominacije ili odvajanja koja je sastavni deo modernog projekta, navodi se u tekstu Tare Londi. To dovodi do temeljne promene paradigme savremene umetnosti, posebno u okviru ekofeminističkih praksi, koje Tara Londi vidi kao nastavak feminističke avangarde iz 1960-ih i 1970-ih. Kritika kapitalističke eksploatacije prirode povezuje se sa kritikom patrijarhalne opresije žena u ekofeminističkim umetničkim praksama, otkrivajući zaboravljenu istoriju žena, autohtonih naroda i životinja. Oživljavaju se arhaične animističke i holističke vizije koje prevazilaze racionalizam vizuelnog i jezičkog.
Paradoks definicije: Šta je ekofeministička umetnost?
„Žene, domoroci i životinje nemaju istoriju.“ – Rosi Braidotti
„Gde je, onda, glas nečujne melodije? I glas nečujnog jezika?“ – Sv. Hildegarda od Bingena
Definisanje onoga što jeste, a što nije „ekofeministička umetnost“, suočava nas sa brojnim paradoksima. Prvi paradoks je rizik od promovisanja ideje da savremene umetnice, kao rodna kategorija, dele zajedničku viziju i osećajnost prema prirodi, što je drugačije od muškaraca. To perpetuira rodni esencijalizam, koji je u suprotnosti sa samom logikom ekofeminizma.
Termin ekofeminizam, koji je skovala Françoise d’Eaubonne 1974. godine, opisuje širok spektar nastojanja žena da zaštite životnu sredinu i otkriju istorijske korene predrasuda protiv sebe i prirode. On poziva na kulturnu transformaciju društva i obnovljenu viziju oba.
Umetnice se smatraju ekofeminističkim jer njihov rad direktno povezuje prirodu i ulogu žena u društvu, podižući svest o specifičnim ekofeminističkim pitanjima. Iako svi oblici života povezani, ne može se reći da su žene ili muškarci bliži prirodi.
Ipak, nije slučajnost da savremena umetnost u dobu Antropocena sve više uključuje žene umetnice. Takođe, nije slučajno da i mnogi muški umetnici doprinose širem ekofeminističkom diskursu, čak i ako to čine nenamerno.
Ako se termin ekofeminizam čini suvišnim – budući da feminizam uvek nosi ekološki naboj – onda se može reći da je veliki deo savremene umetnosti povezan sa feminističkim pokretom 1960-ih i 1970-ih.
Identitetska umetnost, umetnost zanata, body art, kolaborativni metodi rada, kao i društveno-političke brige o reprezentaciji, ideologiji i ikonologiji nasilja, sve su to feministički doprinosi koji su asimilirani u savremenu umetnost.
Ponovno pisanje izgubljenih stranica istorije
U svom eseju O konceptu istorije, Valter Benjamin upozorava: „Istoriju pišu pobednici.“ Zato feministkinje govore o „Njegovoj-istoriji“. Ekofeministička umetnost suočava se sa ovim izazovom. Oslanjajući se na izgubljene stranice ženske istorije, ona nije ukorenjena u „Njegovoj-istoriji“. Nego u nasleđu kao trajnom etosu potisnute istorije polovine čovečanstva.
Ne samo da istorija žena, domorodaca i životinja nikada nije zabeležena, već Leonard Šlajn sugeriše da pisani jezik. I to u svojoj linearnosti, nameće ograničenja koja su u suprotnosti sa formulacijama i izrazima ideja koje su ključne za ekofeminističku umetnost.
Oživljavanje mitologije ženskog
Korejsko-kanadska umetnica Zadi Xa oživljava korejski šamanizam kao jedinstveno feminističku i antikolonijalnu kulturu. U svojim imerzivnim multimedijskim iskustvima, ona koristi korejske mitove i priče, a posebno se fokusira na okeansku dubinu kao stanje tenzije i tok stalno promenljivih obrazaca.
Ekofeministička umetnost igra ključnu ulogu u preispitivanju sistema znanja, biologije, ekologije i antropologije. Kroz oživljavanje drevnih verovanja i aktiviranje spekulativnih svetova, savremene umetnice i umetnici proširuju svest o povezanosti svih oblika života. Ova umetnost nije samo kritika patrijarhata i kapitalizma, već i put ka inkluzivnijem i holističkom shvatanju sveta.
Za više informacija o ekofeminizmu, posetite www.ecofeminizam.com.
