Akcija za vlažna područja – za lјude i prirodu
“Akcija za vlažna područja – za lјude i prirodu“ naziv je ovogodišnjeg Svetskog dana močvarnih područja. Akcenat je stavljen na važnost aktivnog pristupa zaštiti prirode. Kako bi se osiguralo očuvanje i održivo korišćenje močvara za lјude i planetarno zdravlјe. Ovim važnim staništima posvećujemo svaki 2. februar.
Konvencija UNESCO-a o svetskoj baštini kontinuirano radi s drugim subjektima na zaštiti najvažnijih močvarnih sistema u svetu. Močvare su trenutno zaštićene pod različitim oznakama. Poput: Ramsarske konvenciju o močvarama, UNESCO-ov program „Čovek i biosfera” i druge. Pojedine odluke i dokumenti se i preklapaju. Prema Reviji svetske baštine o močvarama , više od 130 Ramsarskih područja je u celosti ili delimično upisano u 90 mesta svetske baštine, a sva ova mesta imaju izuzetna svojstva.
Sve je počelo u Ramsaru
Drugi februar se obeležava kao Svetski dan vlažnih područja (World Wetlands Day, Ramsar Convention) kako bi se podigla svest javnosti o značaju i zaštiti vodenih, močvarnih staništa. Ramsarska konvencija o zaštiti vlažnih područja je usvojena 02. 02. 1971. godine, pre 51 godine. I to u iranskom gradu Ramsaru i obezbeđuje okvir za međunarodnu saradnju i aktivnosti na nacionalnom nivou sa cilјem očuvanja i racionalnog korišćenja vlažnih područja.
Tema ovogodišnjeg Dana vlažnih područja je: „Akcija za vlažna područja – za lјude i prirodu“ (Wetlands Action for People and Nature). Ovogodišnja proslava Svetskog dana vlažnih područja 2022.godine je posebno značajna jer je Generalna skupština UN (30. avgusta 2021.godine) usvojila Rezoluciju 75/317 kojom je 2. februar ustanovlјen kao Svetski dan vlažnih područja.
Konvencija kao vlažna područja definiše: jezera i reke, podzemne izdani, bare, močvare, vlažna travnata područja, tresave, oaze, estuare, delte, mangrove, priobalna područja, koralne grebene, kao i lokalitete nastale aktivnošću čoveka, kao što su ribnjaci, pirinčana polјa, vodne akumulacije, slatine…
Vlažna područja predstavlјaju centre biološke raznovrsnosti i staništa raznovrsne, specifične flore i faune. Ona su od suštinskog značaja za opstanak retkih i ugroženih vrsta bilјaka i životinja. Koje koje svoj životni prostor nalaze u vodi ili kraj nje. Međutim, ova područja su izuzetno značajna i za čoveka, jer u mnogim aspektima neposredno utiču na njegov opstanak. Vlažna područja su od neprocenjive vrednosti za život i ekonomski razvoj na Zemlјi.
U svetu postoji 2435 močvarnih područja
Trenutno u Svetu postoji 2435 Ramsarskih područja, površine od oko 255 miliona hektara. Broj potpisnika Ramsarske Konvencije u Svetu je 172 države i organizacije. U Srbiji imamo 11 Ramsarskih područja koja se prostiru na oko 130525 hektara. To su: „Obedska bara“, „Ludaško jezero“, „Carska bara – Stari Begej“, „Gornje Podunavlјe“, „Slano Kopovo“, „Zasavica“, „Labudovo okno“, „Peštersko polјe“, „Vlasina“, „Kovilјsko petrovaradinski rit“ i „Đerdap“.„Đerdap“ je poslednje područje koje je upisano na Svetsku listu međunarodno značajnih vlažnih područja u Srbiji 2020 godine. U AP Vojvodini se nalazi čak osam (8) Ramsarskih područja. Pokrajinski zavod za zaštitu prirode je izradio dokumentacionu osnovu za njihovu uspešnu nominaciju. Zavod trenutno radi na pripremi dokumentacije za proglašenje još jednog novog ramstarskog područja, Okanj bare.
Skoro 90% svetskih močvara je degradirano u poslednja tri veka, a močvare gubimo tri puta brže od šuma. Pokrajinski zavod za zaštitu prirode ističe da su močvare izuzetno važni ekosistemi koji doprinose očuvanju biodiverziteta, ublažavanju klimatskih promena, predstavlјaju rezervoare slatke vode, utiču na svetsku ekonomiju i još mnogo toga. Od presudnog je značaja da podignemo nacionalnu i globalnu svest o značaju močvara kako bismo preokrenuli njihov brzi gubitak i podstakli akcije za njihovo očuvanje i obnovu.
Močvare i jezera
Smešteno u jugoistočnom Sibiru, Bajkalsko jezero, površine 3,15 miliona ha je najstarije (25 miliona godina) i najdublje (1.700 m) jezero na svetu. Sadrži 20% ukupne svetske rezerve slatke vode koja nije zamrznuta. Poznat kao „Galapagos Rusije”, njegova starost i izolacija proizveli su jednu od najbogatijih i najneobičnijih slatkovodnih fauna na svetu, koja je od izuzetne vrednosti za evolucijsku nauku.
Delta Okavanga (Bocvana) ilustruje kako UNESCO-va konvencija o svetskoj baštini i Ramsar mogu biti moćni alati za međunarodnu saradnju u vezi sa zajedničkim resursima baštine. Delta Okavanga donosi život ljudima i divljim životinjama u pustinji Kalahari. Njegova voda dolazi iz udaljenih slivova u planinama Angole, prelazeći preko Namibije, što je primer potrebe za prekograničnim pristupom očuvanju.
Godine 2019., države potpisnice – Angola, Bocvana i Namibija dogovorile su mapu puta za istraživanje proširenja granica područja svetske baštine delte Okavango. Cilj je bio da zaštite rečni sliv i jedinstveni močvarni sistem. Projekat koji finansira UNESCO/Flandrija fondovi u- Poverenička saradnja Vlade Flandrije, Belgija. Delta je dom za neke od najugroženijih vrsta velikih sisara na svetu, kao što su gepard, više vrsta nosoroga, afrički divlji pas i lav.
Uloga lokalnih i autohtonih zajednica je takođe vitalna u zaštiti močvarnih područja svetske baštine. Kulturni pejzaž Budj Bima u Australiji, upisan na 43. Sednici Komiteta za svetsku baštinu. Predstavlja elemente tradicionalnog upravljanja vodama Aboridžina Gunditjmara. Jedinstven je vodeni pejzaž koji proizvodi hranu formiran tokovima lave i sadrži jednu od najobimnijih i najstarijih akvakultura na svetu.
Mi se suočavamo se sa rastućom krizom pijaće vode koja preti ljudima i našoj Planeti. Koristimo više slatke vode nego što priroda može preraditi. Tako da uništavamo ekosistem o kojem zavise voda i život. Voda i močvare su povezane u neodvojivoj koegzistenciji koja je od vitalnog značaja za život. Bitni su za našu dobrobit i zdravlje naše planete. Budući da ne postoji „planeta B”, nastavićemo naš rad na zaštiti naših nezamenjivih močvara svetske baštine za sadašnje i buduće generacije.