U poslednje vreme stalno slušamo o zagađenom vazduhu koji udišemo i posledicama po zdravlje koje mogu biti izazvane istim. Pre nekoliko decenija Subotica je svakako bila crna tačka i mnogi se sećaju 90-tih godina proškog veka dana kada se „Subotica gušila.“ Međutim, kakav vazduh udišemo i koji su najčešće uzročnici zagađenja za portal www.ecofeminizam.com govori mr Mirjana Bonić, mr hemijskih nauka, Laboratorija za ispitivanje vazduha i buke Zavod za javno zdravlje Subotica.
Zagađivanje vazduha podrazumeva prisutnost jedne ili više nepoželjnih čvrstih, tečnih ili gasovitih supstanci u vazduhu, u određenoj količini, određenih osobina i u određenom vremenskom periodu, koje predstavljaju opasnost za čoveka, biljni ili životinjski svet ili koje na bilo koji način onemogućavaju komforan život i uživanje u životnoj sredini.Na kvalitet vazduha utiču izvori zagađenja, meteorologija i topografija (reljef). Izvor zagađenja ne mora obavezno izazvati i pogoršanje kvaliteta vazduha u određenoj oblasti, s obzirom da kvalitet vaduha uslovljavaju i meteorološki i topografski uslovi. Stabilni atmosferski uslovi otežavaju, dok nestabilni atmsferski uslovi olakšavaju transport nečistoća u vertikalnom pravcu (turbulencija vazduha), kao i horizontalni transport nečistoća na veće udaljenosti (što zavisi od vetrova i reljefa). Zbog odsustva vetra, temperaturne inverzije (porast temperature sa nadmorskom visinom i odsustvo vertikalnih strujanja), kao i odsustva padavina, štetne materije se duže zadržavaju u prizemnim slojevima atmosfere. Zimi je situacija gora jer se stvaraju klimatski uslovi koji pogoduju akumulaciji zagađujućih materija u prizemnim slojevima atmosfere. Tako dolazi do takozvanih epizodnih zagađenja koja su karakteristična za period od oktobra do marta.
Koje su najčešće zagađujuće materije i koji su delovi grada Subotice kritični?
Najčešće zagađujuće materije u urbanim sredinama su suspendovane čestice (PM10 i PM2,5), azotni oksidi, sumpor-dioksid, prizemni ozon, čađ i ugljen-minoksid.Ispitivanje kvaliteta vazduha u Subotici u zadnjih nekoliko godina je pokazalo da su suspendovane čestice PM10 i PM2,5, bile dominantna zagađujuća materija na teritoriji grada Subotice i u Republici Srbiji. (Obrada rezultata za 2019. godinu je u toku).Koncentracije suspendovanih čestica PM10 i PM2,5 se mere na dva merna mesta u gradu. Jedna je saobraćajna lokacija, (raskrsnica kod Patrije) čije se trenutne koncentracije mogu pratiti preko sajta Agencije za zaštitu životne sredine i sajta vazduhapv.vojvodina.gov.rs. Drugo merno mesto je urbana lokacija (mala škola Sonja Marinković).U periodu od 01.01.2020. do 16.01.2020. prema rezultatima sa automatske merne stanice Pokrajinskog sekretarijata za urbanizam i zaštitu životne sredine, koja se nalazi kod raskrsnice kod Patrije, srednje dnevne koncentracije suspendovanih čestica PM10 su 11 dana prekoračivale 50 mg/m3, graničnu vrednost za jedan dan (koja je propisana Uredbom o uslovima za monitoring i zahtevima kvaliteta vazduha). Od toga je 7 dana vazduh bio prekomerno zagađen (koncentracije PM10 iznad 75 mg/m3), dok 4 dana bio zagađen (koncentracije PM10 između 50 mg/m3 i 75 mg/m3).Od 13. do 16. januara vazduh je bio prihvatljivog kvaliteta, sa izuzetkom 15. januara kada je srednja dnevna koncentracija PM10 bila 58 mg/m3 (zagađen vazduh).Rezultati ispitivanja koncentracije suspendovanih čestica PM10 i PM2,5 sa urbane lokacije (OŠ “Sonja Marinković”, Mala škola, Subotica) se mogu pratiti na sajtu Zavoda za javno zdravlje Subotica u vidu mesečnih izveštaja za prethodni mesec.
https://www.pexels.com/
Da li su vršena neka istraživanja u Subotici kako zagađen vazduh utiče na zdravlje stanovnika?
U Subotici nisu vršena istraživanja kako zagađen odnosno prekomerno zagađen vazduh utiče na zdravlje stanovnika. Međutim, postoje podaci na internetu, na zvaničnom sajtu SZO, https://www.who.int/airpollution/ambient/health-impacts,kao i na zvaničnom sajtu ZJZ Subotica, http://www.zjzs.org.rs/page.php?id=283, o uticaju zagađujućih materija iz vazduha na ljudsko zdravlje.
Od kada se meri kvalitet vazduha gradu i na kojim lokacijama?
Grad Subotica spada u red retkih gradova u Srbiji gde je ispitivanje zagađenja vazduha započelo pre oko četrdeset godina. Za ispitivanje kvaliteta vazduha do 1992. godine je karakteristična varijabilnost ispitivanja sa aspekta obima ispitivanja, mesta uzorkovanja, parametara i metodologije rada.Ciljna i sistematska ispitivanja su započeta 1992. godine Programom Ministarstva za zaštitu životne sredine Republike Srbije.Po odluci lokalne Samouprave Subotice 1996. godine sačinjen je dugoročni program sistematskog ispitivanja zagađenosti vazduha na teritoriji grada.
U periodu od 1996. do 1998. godine, usvojena je i uhodana metodologija rada na stalnim lokalitetima, standardizovanim načinom uzorkovanja i ispitivanja, čime je omogućeno da se za protekli perod rezultati ispitivanja mogu upoređivati, kako po lokalitetima tako i u celini za sve parametre ispitivanja.
Decembra 2006. godine, obim akreditacije laboratorije ZZZZ Subotica je proširen ispitivanjima aerozagađenja.
Merno mesto u 2015., 2016., 2017. i prvoj polovini 2018. godine je bila Gradska bolnica Subotica. Na ovom mernom mestu su za fiksna merenja u periodu od 2015. do prve polovine 2018. godine uzorkovani sumpor-dioksid i azot-dioksid. Suspendovane čestice PM10 i PM2,5, teški metali (Pb, As, Cd, Ni) u PM10, ukupne suspendovane čestice (TSP) i ozon u istom periodu su uzorkovani u vidu indikativnih merenja. PAH (benzo(a)piren) u PM10, BTX (benzen, toluen, m-, p-ksilen, o-ksilen) su 2016., 2017. i u prvoj polovini 2018. godine na mernom mestu Gradska bolnica Subotica uzorkovani za indikativna merenja.
Svakodnevno tokom grejne sezone od 15. oktobra do 15. aprila naredne godine u periodu od 2015. do prve polovine 2018. čađ je uzorkovana u 3 prigradska naselja: Čantavir, Bajmok, i MZ “Veliki Radanovac”.
Od druge polovine 2018. godine na mernom mestu Subotica – Osnovna škola “Sonja Marinković”, Mala škola, mere se koncentracije suspendovanih čestica PM10 i PM2,5, teški metali (Pb, As, Cd, Ni) u PM10 kao fiksna merenja, dok se benzo(a)piren iz suspendovanih čestica PM10 meri u vidu indikativnih merenja.
Na mernom mestu Gradska Bolnica Subotica srednje vrednosti izmerenih koncentracija sumpor-dioksida su bile zanemarljive odnosno ispod granice kvantifikacije date metode (<2 μg/m³) u prvoj polovini 2018. godine, kao i 2017., 2016. i 2015. godine.
Srednja vrednost izmerenih koncentracija azot-dioksida u prvoj polovini 2018. godine iznosi 12,0 μg/m³ što je oko 7 puta manje od GV po Uredbi (85 μg/m³). Srednja vrednost izmerenih koncentracija azot-dioksida su 2017., 2016. i 2015. godine bile nekoliko puta niže od od GV.
Prema Uredbi (”Sl. glasnik RS”, br. 63/2013) ciljna vrednost za prizemni ozon je 120 μg/m3. Srednje vrednosti izmerenih koncentracija prizemnog ozona za 2018., 2017., 2016. i 2015. godinu su ispod ove vrednosti.
Poređenjem srednjih godišnjih vrednosti teških metala i odgovarajućih graničnih i ciljnih vrednosti prema Uredbi (”Sl. glasnik RS”, br. 63/2013) može se zaključiti da prekoračenja nije bilo u 2018. godini, kao ni u 2017., 2016. i 2015. godini.
Srednje vrednosti izmerenih koncentracija benzo(a)pirena (PAH) u vazduhu tokom 2018. godine na oba merna mesta prekoračuju ciljnu vrednost (1 ng/m3 za prosečnu godišnju vrednost ukupnog sadržaja suspendovanih čestica PM10). Srednje vrednosti izmerenih koncentracija benzo(a)pirena u vazduhu tokom 2017. i 2016. godine takođe prekoračuju ovu ciljnu vrednost.
Srednje vrednosti izmerenih koncentracija benzena u vazduhu tokom 2018. i 2017. godine na mernom mestu Gradska bolnica ne prekoračuju GV (5 μg/m3) za period usrednjavanja kalendarske godine, dok je 2016. godine ova vrednost neznatno prekoračena jer je srednja vrednost izmerenih koncentracija benzena u vazduhu bila 5,11 μg/m3.
Na osnovu rezultata za koncentracije zagađujućih materija u vazduhu se može zaključiti da su suspendovane čestice PM10 i PM2.5 u 2018. godini, kao i prethodnih godina (od 2015. do 2017. godine), bile dominantne zagađujuće materije na teritoriji grada Subotice.
Koncentracije suspendovanih čestica PM10 i PM2,5 se mere na dva merna mesta u gradu.
Jedna je saobraćajna lokacija, (raskrsnica kod Patrije) čije se trenutne koncentracije mogu pratiti preko sajta Agencije za zaštitu životne sredine i sajta vazduhapv.vojvodina.gov.rs.
Drugo merno mesto je urbana lokacija (OŠ “Sonja Marinković” Mala škola) na kojem koncentracije PM10 i PM2,5 svakodnevno meri Zavod za javno zdravlje Subotica prema ugovoru sa Gradskom upravom Subotica.
Borkinja za zdravu životnu sredinu, ljudska prava, rodnu ravnopravnost. Feminizam shvatam kao borbu za ostvaranje osnovnih ljudskih prava muškaraca i žena i u skladu sa time se i ponašam.
0
0
