Vazduh u Subotici zadovoljavajućeg kvaliteta

Godišnje oko sedam miliona ljudi umire od izlaganja česticama koje se nalaze u zagađenom vazduhu pokazuju podaci Svetske zdravstvene organizacije (WHO). Te čestice prodiru direktno u pluća i kardiovaskularni sistem uzrokujući bolesti, među kojima su i : moždani udar, srčane bolesti, rak pluća, hronične opstruktivne bolesti pluća i respiratorne infekcije, uključujući pneumoniju.

Prema podacima SZO oko tri milijarde ljudi, što je više od 40% svetske populacije – i dalje nemaju pristup čistim gorivima i tehnologijama za kuvanje, što je glavni izvor zagađenja vazduha u domaćinstvima. Prema najnovijim podacima SZO  9 od 10 ljudi udiše zagađen vazduh.Zbog toga je veoma bitno da se meri zagađenje vazduha.

U Subotici vazduh zadovoljavajućeg kvaliteta

Subotica je jedan od retkih gradova u Srbiji, gde je ispitivanje zagađenosti vazduha započeto pre oko 40 godina. Vazduh u Subotici je zadovoljavajućeg kvaliteta, a najveći zagađivač je saobraćaj i tokom zimskog perioda individualna ložišta.

Da podsetimo, do 1992. godine karakteristična je varijabilnost ispitivanja, po obimu, mestima uzorkovanja, parametrima i metodologiji rada. Ciljna, sistemska ispitivanja su započeta 1992. godine, Programom Ministarstva za zaštitu životne sredine Republike Srbije, a prema odluci lokalne samouprave Subotice, 1996. godine sačinjen je dugoročni program sistemskog ispitivanja zagađenosti vazduha na teritoriji grada. U periodu 1996. – 1998. godine usvojena je i uhodana metodologija rada na stalnim lokalitetima, standardizovanim načinom uzorkovanja i ispitivanja, čime je omogućeno da se za protekli period rezultati ispitivanja mogu upoređivati, kako po lokalitetima, tako i u celini, za sve parametre ispitivanja. Decembra 2006. godine Obim akreditacije laboratorije  ZJZS je proširen ispitivanjima aerozagađenja. Prema “Uredbi o uslovima za monitoring i zahtevima kvaliteta vazduha” (”Sl. glasnik RS”, br. 63/2013) ciljna vrednost za suspendovane čestice PM2.5 je 25 μg/m³ za period usrednjavanja kalendarske godine. Rok za dostizanje ove ciljne vrednosti je 1. januar 2019. godine. Srednje vrednosti izmerenih koncentracija suspendovanih čestica PM2.5 je tokom 2015., 2016., i 2017. godine prelazile su ovu ciljnu vrednost više nego duplo.

“Broj i lokalitet mernih mesta je varirao tokom godina. Izlaskom “Uredbe o uslovima za monitoring i zahtevima kvaliteta vazduha”, 2010. godine (usklađena sa zakonima EU) broj mernih mesta je smanjen. U periodu januar 2015. – decembar 2017. godine merenje koncentracije zagađujućih materija: sumpor-dioksida, azot-dioksida i suspendovanih čestica (frakcije PM10 i PM2,5, ukupne suspendovane čestice) je izvršeno kod Gradske bolnice u Subotici, a tokom grejne sezone čađ je merena i u MZ „Radanovac“, naselju Čantavir i naselju Bajmok.Na teritoriji grada Subotice na mernom mestu Gradska bolnica na osnovu izmerenih koncentracija sumpor-dioksida i azot-dioksida u vazduhu može se zaključiti da je vazduh, prema skali SAQI 11 bio odličnog kvaliteta tokom 2015., 2016. i 2017. godine. Prema srednjim vrednostima izmerenih koncentracija čađi na mernim mestima Čantavir, MZ „Radanovac“ i Bajmok tokom grejnih sezona u prethodne 3 godine može se zaključiti da je vazduh prema skali SAQI 11 bio odličnog kvaliteta.Granična vrednost za koncentracije suspendovanih čestica frakcije PM10 za period usrednjavanja kalendarska godina je 40µg/m3. Ova vrednost je prekoračena 2015., 2016. i 2017. godine jer su srednje vrednosti izmerenih koncentracija PM10 redom 56 μg/m³, 43 μg/m³ i 42 μg/m³.”, kaže za portal ecofeminizam.com mr Mirjana Ivanković, magistar hemijskih nauka, Centar za higijenu i humanu ekologiju, Zavod za javno zdravlje Subotica.

Za ukupne suspendovane čestice granična vrednost GV je 70 μg/m³ za period usrednjavanja od kalendarske godine što je ujedno i prosečna vrednost izmerenih koncentracija suspendovanih čestica tokom 2015., 2016, i 2017. godine.

Ispitivanje kvaliteta vazduha na teritoriji grada Subotice tokom 2015., 2016., i 2017. godine je pokazalo da su suspendovane čestice najznačajniji zagađivač vazduha.

Sumpor-dioksid je nusprodukt rada automobilskih motora i fabričkih postrojenja i zagađuje životnu sredinu. Napada sistem za disanje ljudi i životinja. Rastvarajući se u vazduhu uzrokuje kisele kiše koje uništavaju biljke, metalne konstrukcije i građevine.

Azotni oksidi u gradovima nastaju prilikom rada motora sa unutrašnjim sagorevanjem. U gradovima gde je saobraćaj gust, količina azotnih oksida je primetna i može biti čak i štetna.

Suspendovane čestice su vrlo bitan pokazatelj kvaliteta vazduha. Suspendovane čestice predstavljaju kompleksnu mešavinu organskih i neorganskih materija različitog hemijskog sastava, a čine ih čestice poreklom iz dizel motora, leteći pepeo, mineralna prašina.

“Pored toga što oštećuju zdravlje, suspendovane čestice stvaraju smanjenu vidljivost tokom dana. Što su čestice manje mogu dopreti dalje od izvora emisije, ali i dublje u pluća čoveka. U suspendovane čestice se ubraja i čađ koja često čini 5-10% od ukupnog sadržaja PM2.5, mada koncentracija čađi pored puteva dostiže i do 20% od ukupnog sadržaja fino suspendovanih čestica”, objašnjava naša sagovornica.

Indeks kvaliteta vazduha SAQI 11 ima 5 klasa kvaliteta vazduha u zavisnosti od vrednosti koncentracija pojedinih zagađujućih materija: ODLIČAN, DOBAR, PRIHVATLJIV, ZAGAĐEN I JAKO ZAGAĐEN.

Na sajtu Agencije za zaštitu životne sredine mogu da se pogledaju podaci o kvalitetu vazduha.